Áo dài Việt Nam

“Chiếc áo quê hương dáng thướt tha
Non sông gấm vóc mở đôi tà
Tà bên Đông Hải lung linh sóng
Tà phía Trường Sơn rực rỡ hoa.”
Bốn câu trên trong bài thơ “Chiếc áo dài của Việt Nam” của Đình Vũ Ngọc đã giới thiệu được phần nào về chiếc áo dài Việt Nam. Chiếc áo dài vừa duyên dáng vừa thướt tha đã tôn lên nét đẹp tinh khôi của người phụ nữ Việt Nam.
Trải qua bao thời kì đổi mới, chiếc áo dài vẫn là trang phục đẹp nhất và gắn liền với bề dày lịch sử hơn 4000 năm của nước nhà. Nó là biểu tượng và là nét văn hóa đặc trưng của đất Việt ta. Nó mang trong mình đậm bản sắc dân tộc riêng biệt và còn đại diện cho sắc đẹp của bao thế hệ phụ nữ Việt Nam.
Chẳng ai có thể xác định rõ chiếc áo dài Việt đầu tiên được ra đời từ thuở nào. Nhưng hình ảnh chiếc áo dài Việt xuất hiện trên tranh khắc của trống đồng Ngọc Lũ cách đây vài nghìn năm đã chứng tỏ áo dài là một nét đặc trưng vô cùng độc đáo của người dân Việt Nam. Nhiều người vẫn thường cho rằng, áo dài là một bản khác của sườn xám. Nhưng sườn xám (bộ trang phục truyền thống của Trung Quốc) chỉ vừa mới ra đời vào khoảng năm 1920. Còn áo dài đã gắn bó với những sinh hoạt đời thường của người dân Việt Nam như làm ruộng, giã gạo,… từ hàng ngàn năm nay.
Áo dài là biểu tượng của người dân, là quốc phục của đất nước. Nó được mặc cùng với quần dài, che từ cổ đến đầu gối. Áo dài dành cho cả nam lẫn nữ. Nhưng hiện nay áo dài thường được biết đến nhiều hơn với tư cách là trang phục nữ để tôn lên vẻ đẹp truyền thống, duyên dáng của người phụ nữ Á Đông. Bởi dáng vẻ vừa kín đáo vừa hiện đại của nó. Nên áo dài thường được mặc vào các dịp lễ hội, trình diễn, tại những môi trường đòi hỏi sự trang trọng và lịch sự. Và các người đẹp Việt Nam hầu hết đều chọn áo dài cho phần thi trang phục dân tộc tại các đấu trường sắc đẹp quốc tế. Với tính chất không rườm rà và không cầu kì, chiếc áo dài còn được dùng làm trang phục công sở, đồng phục đi học. Vào các dịp lễ hội, cả nam lẫn nữ đều khoác trên mình tà áo dài cùng quần lụa hay vải mềm, đầu đội khăn đóng, chân đi hài guốc hay giày. Khung cảnh ấy nhìn trông vô cùng đẹp mắt.
Áo dài thường được may bằng các chất liệu mềm mại như nhung, lụa, tơ tằm,… để tôn lên dáng vẻ thướt tha của người phụ nữ Việt. Cổ áo cổ điển cao khoảng 4 đến 5 cm. Ngày nay, theo thời gian, kiểu áo dài được thay đổi khá đa dạng như kiểu cổ trái tim, cổ tròn, cổ chữ u,… trên cổ áo dài thường được đính ngọc làm tăng thêm sức hút cho người mặc. Thân áo được tính từ cổ áo xuống phần eo. Cúc áo dài thường từ cổ chéo sang vai rồi kéo xuống ngang hông để tăng thêm vẻ nữ tính. Nhưng theo thời gian, phần cúc áo được thay bằng dây kéo ở phía sau giúp tiện lợi cho người mặc. Phần eo được may bó sát theo đường cong cơ thể giúp tôn lên dáng vẻ yêu kiều của người phụ nữ. Từ eo, thân áo được xẻ làm hai tà, vị trí xẻ tà ở hai bên hông. Áo dài gồm hai tà: tà trước và tà sau. Ngày trước, tà trước bằng tà sau nhưng ngày nay đã có nhiều loại áo tà trước ngắn hơn tà sau. Hai tà xẻ đến trên vòng eo khiến cho người mặc có cảm giác thoải mái, lại tạo dáng vẻ nữ tính tôn lên sự thướt tha của người phụ nữ đất Việt. Nó vừa mang cho ta cảm giác kín đáo vì toàn thân được bao bọc bởi vải lụa mềm vừa quyến rũ vì nó làm lộ ra sống eo. Tay áo được tính từ vai, may ôm sát cánh tay, dài đến qua khỏi cổ tay. Quần của áo dài thường được may bằng vải mềm, rũ, có màu trắng tinh khiết, dài đến chấm gót chân và ống quần rộng. Do đó, chiếc áo dài mang tính cá nhân hóa rất cao, mỗi chiếc chỉ may riêng cho một người và chỉ dành riêng cho người ấy. Vì thế, không thế áp dụng công nghệ “sản xuất đại trà” cho chiếc áo dài.
Từ thế kỉ XX, áo dài đã mang trong mình nét đẹp riêng với nhiều kiểu dáng độc đáo, nhẹ nhàng. Theo năm tháng, áo dài ngày càng đổi mới giúp mang lại nét tươi tắn, năng động của người phụ nữ Việt Nam. Ngày trước, chúa Nguyễn Phúc Khoát đã cho người dân ở Đàng Trong mặc áo tứ thân để phân biệt với người ở Đàng Ngoài. Kể từ đó, người ta vẫn luôn thấy hình bóng chiếc áo tứ thân thấp thoáng trên các nẻo đường ở Đàng Trong. Có thể nói ông là người đã định hình chiếc áo dài đầu tiên của Việt Nam. Tuy áo dài có nhiều màu sắc nhưng có lẽ đẹp nhất vẫn là chiếc áo dài trắng thể hiện sự thuần khiết của người phụ nữ đất Việt.
Trong trường học, không gì nhẹ nhàng và thanh bình chi bằng mỗi buổi sáng, từng nhóm nữ sinh trong bộ áo dài trắng thướt tha, xõa mái tóc đen mượt hay cột lên tươi tắn chạy xe đạp đến trường. Cũng nơi đó, nơi những người mẹ thứ hai của các học sinh nhẹ nhàng đón những đứa con của mình bằng cả tình yêu thương trong tà áo đai đắm thắm và dịu dàng. Trong những dịp lễ Tết, chúng ta lại một lần nữa được thấy tà áo dài thấp thoáng trên các ngã tư đường phố. Người cùng hoa và cảnh sắc của trời mới đất mới khoe sắc vào ngày Tết Cổ Truyền. Áo dài giữa phố đông chật người và đầy xe, ồn áo náo nhiệt, làm mát lại những hồn người, làm cho ai đó phải quay lại ngắm nhìn dù chỉ một lần, chịu đi cái khó chịu và u uất vốn có trong bản tính mỗi con người bận rộn.
Để có thể phục vụ nhu cầu ăn mặc cũng như làm đẹp của người phụ nữ Việt Nam, áo dài ngày càng được cải tiến và đổi mới. Khởi nguồn từ áo giao lãnh, trải qua nhiều thời kì lịch sử, đến những năm 1960, áo dài dần dược định hình và đổi mới không ngừng từ đó tới nay.
Áo giao lãnh (áo đối lĩnh) là kiểu áo dài sơ khai nhất của Việt Nam. Thân áo may bằng bốn tấm vải (bốn vạt), mặc khoát ngoài yếm lót, phối với váy đen và thắt lưng màu. Lịch sử ghi rằng, Hai Bà Trưng đã mặc áo dài hai tà giáp vàng, che lọng vàng, cưỡi voi khi ra trận đánh quân Hán. Sau này, vì tôn kính Hai Bà người ta tránh mặc áo dài hai tà mà thay bằng áo từ thân. Để tiện hơn trong việc buôn bán và làm đồng áng, chiếc áo giao lãnh đã được người xưa thu gọn thành kiểu áo tứ thân với hai vạt trước có thể buộc lại với nhau, còn hai vạt sau may liền thành một tà áo. Vì là trang phục của tầng lớp bình dân, áo tứ thân thương có màu tối để tiện cho công việc đồng áng. Được cho là chiếc áo dài mộc mạc, khiêm tốn, áo tứ thân kết hợp cùng nón quai thao giúp người ta gợi nhớ về hình ảnh người phụ nữ Việt tảo tần sớm khuya.
Áo dài Lemur do họa sĩ Cát Tường sáng tác vào năm 1939 và được đặt theo tên tiếng Pháp của bà. Áo dài chỉ còn hai vạt trước và sau, vạt trước nối dài chấm đất để tạo sự uyển chuyển trong bước đi. Nhưng áo dài Lemur đã vấp phải sự phản đối từ dư luận vì bị cho là “lai căng”, không đứng đắn và cho tới năm 1943 thì kiểu áo dài này bị lãng quên. Áo dài Lê Phổ ra đời năm 1934 do họa sĩ Lê Phổ đã bỏ bớt những nét cứng cỏi của áo dài Lemur và đưa thêm các yếu tố từ áo tứ thân, áo ngũ thân vào tạo ra kiểu áo dài ôm sát thân người. Trong khi hai vạt trước mang lại nét đẹp truyền thống thì hau vạt sau lại tự do bay lượn trong gió. Sự hài hòa giữa cái mới và cái cũ này đã giúp cho áo dài Lê Phổ nhận được sự ủng hộ đông đảo và hoan nghênh nhiệt liệt từ những phụ nữ thời đó. Nhờ đó mà áo dài Lê Phổ đã cùng những người con đất Việt trải qua bao thăng trầm hay khó khăn của nước nhà.
Áo dài Raglan ra đời vào những năm 1960 do một nhà may nổi tiếng ở Sài Gòn sáng tạo với nhiều đường nét đặc sắc và nổi bật. Khác với nhiều kiểu áo dài trước, áo dài Raglan có tay áo được nối từ cổ chéo xuống một góc 45 độ tới nách và tà áo ôm khít người hơn giúp phụ nữ cử động tay thoải mái. Áo dài Raglan được may bằng vải mềm và phối hợp cùng quần xéo. Chính nhờ sự thoải mái và tiện ích này mà áo dài Raglan đã là nguồn ý tưởng, nguồn sáng tạo cho những nhà thiết kế về chiếc áo dài cách tân sau này. Vào năm 1968, áo dài bà Nhu ra đời theo thiết kế của bà Trần Lệ Xuân (vợ của Ngô Đình Nhu). Bà quãng bá áo dài Việt bằng cách luôn mặc nó trong các cuộc gặp gỡ người nước ngoài, đi chơi, đi dự tiệc,… Kiểu áo dài này được lấy ý tưởng từ áo tầm vông của phụ nữ Khmer chưa lập gia đình. Nó là kiểu áo dài hở cổ và nhận được sự ca ngợi vì sự duyên dáng, đơn giản và tinh tế mà kiểu áo dài này mang lại.
Từ những năm 2000, chúng ta được thấy chiếc áo dài với nhiều hình dáng và chất liệu khác nhau qua các bộ sưu tập đầy sáng tạo của những nhà thiết kế nổi tiếng như Sĩ Hoàng, Võ Việt Chung,… Cũng từ đó chiếc áo dài được cải tiến thành áo cưới, áo tà ngắn mặc cùng quần jeans. Nhưng dù có đổi thay thế nào, áo dài vẫn mang trong mình sự thuần khiết, uyển chuyển. nó vừa kín đáo vừa gợi cảm mà không một thứ trang phục nào có thể thay thế được.
Khi nhắc đến áo dài, chúng ta luôn nghĩ đến người phụ nữ thướt tha trong tà áo đài. Mà đã quên mất áo dài cũng là trang phục dành cho những người con trai đất Việt. Tuy nhiên, áo dài nam đơn giản hơn. Thời trước, áo dài nam chỉ là một bộ bà ba trắng khoác bên ngoài là chiếc áo dài đen mỏng. Nhưng theo thời gian, áo dài nam được thiết kế đa dạng với nhiều kiểu dáng và chất liệu khác nhau. Áo dài nam được may bằng vải gấm dành cho tầng lớp thượng lưu. Tầng lớp trung lưu mặc áo dài với chất liệu the mỏng, liệu sa.
Ý nghĩa mà chiếc áo dài nam và nữ của những đứa con đất Việt mang lại là sự tinh hoa của trời đất. Nó đều là sự tinh giản tối đa. Nó nói lên tính cách phóng khoáng, tự tạ với thiên nhiên cũng như sự khiêm cung của con người Việt Nam. Không chỉ vậy, nó còn là bằng chứng lưu giữ sự đổi mới theo thời gian qua các thời kì và là nơi lưu giữ lại trí tuệ, phong cách phát triển không ngừng của tuổi trẻ, của những người con đất Việt.
Chính vì điều này, chúng ta phải biết trân trọng và bảo quản chiếc áo dài thật tốt. Khi sử dụng xong phải xếp lại ngay ngắn hay treo lên gọn gàng. Áo dài gần gũi với đời sống con người như thế nên giá thành của nó cũng rất đa dạng. Sản phẩm từ sơ, trung đến cao cấp đều có. Các chiếc áo dài đều có giá trung bình từ 2 000 000 đồng đến 20 000 000 đồng.
Có thể nói, áo dài là bằng chứng lưu lại lịch sử qua các thời kì của Việt Nam. Nó là hiện thân của dân tộc Việt, một vẻ đẹp mĩ miều nhưng đằm thắm, là niềm kiêu hãnh của những người con Việt Nam. Nó còn là đặc trưng của quốc gia có hình ảnh người phụ nữ chịu thương chịu khó, tảo tần sớm khuya. Vì vậy, chúng ta phải biết trân trọng và giữ gìn chiếc áo dài thật tốt.