Hướng Dẫn Xây Dựng Một Ý Tưởng Hấp Dẫn

Đặt Vấn Đề

Đối với một câu chuyện, chúng ta cần có một khởi điểm, một nền tảng vững chắc để phát triển.

Ban đầu, chúng ta thường nghĩ, hay phát triển ý tưởng, cốt truyện bằng cách xác định thể loại, motif, phong cách thể hiện, nhân vật, sự kiện… Tuy nhiên, đó vẫn chưa phải là nền tảng thật sự của truyện.

Và đối với một ý tưởng, cách đặt vấn đề mới là nền tảng ban đầu vững chắc nhất. Có lẽ nhiều người thấy mông lung về “đặt vấn đề”, chúng ta sẽ từ từ đi phân tích điều này.

Đầu tiên là sự hình thành vấn đề: Có thể hiểu là do xung đột giữa cái bình thường và cái bất thường. Đó là cơ bản, nhưng có nhiều hướng nhìn nhận khác có thể khai thác như xung đột trong xã hội, xung đột trong thế giới tự nhiên, xung đột nội tại ở từng người.

“Xung đột” hay “mâu thuẫn” là căn nguyên của biến cố, mà biến cố chính là yếu tố thu hút sự chú ý của người đọc (xem) đến câu chuyện, cũng là lực đẩy để nhân vật thoát khỏi lẽ thường. ‘Thoát khỏi lẽ thường’ có lẽ không phù hợp với thể loại đời thường, nhưng trong đa số thể loại văn chương, ‘thoát khỏi lẽ thường’ là yếu tố không thể thiếu. Nếu các bạn chưa biết tới khái niệm ‘biến cố’ thì ngay lúc này hãy lưu tâm đến nó.

Đặt vấn đề, nhìn từ góc độ người sáng tác tức là biến đổi, khai thác, phối trộn những điều bình thường thành bất thường và sử lý chúng. Khi đọc những tác phẩm nổi tiếng, mọi người sẽ không khó để nhận ra được những ý tưởng hay làm say đắm lòng người luôn xuất phát từ những điều gần gủi, quen mà lạ, thoạt nhìn như ở một thế giới thật xa nhưng lại phản ánh một vài điều gần gủi ngay trong cuộc sống của chúng ta.

Quen để có cái nhìn đối chiếu, kể cả khi người đọc vứt đi bản ngã của mình để hòa vào câu chuyện thì nếu không có một thứ gì đó quen thuộc làm điểm tựa, họ sẽ không biết phải đi về phía nào, càng nói chi đến việc hóa thân làm ai đó. Lạ là những điều không thể gặp trong cuộc sống đời thường, đó là thứ sẽ thêm vào cuộc sống vô vị những gia vị đậm đà hơn. Hẳn rồi, dù là ai thì nếu đùng một cái có một thứ kì quái lạ lùng xuất hiện trong cuộc sống của mình thì cũng sẽ phải cảm thấy gì đó và… làm một cái gì đó. Câu chuyện, để bắt đầu, nó cũng cần một thứ như thế.

Nếu là một người bình thường sống trong thế giới bình thường, sẽ chẳng có ai quan đến, trừ những người nhiều chuyện hoặc là những số phận đặc biệt ít được chú ý tới. Thế nhưng nếu là một người bình thường trong thế giới thực, lại trở nên đặc biệt trong thế giới giả tưởng, đó chắc chắn sẽ là một khởi đầu cho câu chuyện thú vị. Xuyên không, là câu chuyện của người thế giới này đến sống trong thế giới khác, sự bất đồng của hai bên sẽ diễn ra những xung đột, trong những quan điểm không đồng điệu đó, nhân vật sẽ tìm thấy mục tiêu và nổ lực đi thực hiện nó. Đây không phải là motif đâu, mà là cách đặt vấn đề, hay nói đúng hơn là bằng cách đặt vấn đề, chúng ta có hẳn một motif. Và tất nhiên, những người chỉ đi theo motif có sẵn sẽ không thể thấy được vấn đề, muốn đổi mới ý tưởng sẽ là điều không thể.

Đối với những câu chuyện tình yêu trẻ trung hiện đại, khởi đầu sẽ luôn là một cuộc gặp, một cuộc va chạm (tác động lẫn nhau), bắt gặp một hành động, nhìn thấy một bộ mặt khác,… đủ để khoáy động thế giới quan của một người, đưa người đó thoát khỏi cuộc sống thường ngày với vô vàn những cung bậc cảm xúc không thể đoán được ở phía trước. Mặc kệ có bao nhiêu chuyện tình, nếu không có vấn đề phát sinh thì sẽ không có bắt đầu, đặt vấn đề là cơ sở để những cái ‘phát sinh’ đó diễn ra, nhanh hoặc chậm tùy trường hợp, nhưng sự thay đổi xảy đến là chắc chắn. Chúng ta thường cho rằng sự độc đáo của nhân vật, của sự cách biệt giai cấp, của những vướng mắt cản trở tình yêu mới là những yếu tố chính của câu chuyện thể loại này. Thế nhưng nếu để ý, ở những tác phẩm nổi tiếng hơn, ta sẽ nhìn thấy được sự khác biệt nằm ở đâu, và đó cũng chính là tác dụng của cách đặt vấn đề.

Trong tác phẩm One Piece (kể cả là manga hay anime), chúng ta thấy nó hay dù xem đi xem lại nhiều lần, kể cả khi nó cứ cố kéo dài nội dung ra với những tình tiết tương tự sự kiện đã diễn ra thì sức hấp dẫn của nó vẫn không giảm bớt, điển hình là nó luôn ở ngôi đầu trong các bảng xếp hạng lượt xem. One Piece là điển hình trong thể loại phiêu lưu, một thể loại cho phép những nhân vật được chọn đi vào lần lượt các bối cảnh khác nhau, và tiền đề cho tất cả những chuyển biến của câu chuyện là sự ‘xung đột’ hay ‘mâu thuẫn’, điển hình là ‘thiện – ác’ và ‘tự do – luật lệ’. Khi một người lạ đi vào một vùng đất mới, chắc chắn sẽ có sự va chạm và tác động qua lại với nhau, đối với One Piece thì là vùng đất sẽ thay đổi và những nhân vật chính thì trưởng thành, lớn mạnh hơn.

Trong tất cả các thể loại, hiện tại Fantasy (giả tưởng, kì ảo) là thể loại mang đến nhiều sức hút cũng như sở hữu nhiều tác phẩm mang sức bật nhất. Fantasy (giả tưởng, kì ảo) hấp dẫn ở bối cảnh và nhân vật, kể cả vậy thì cốt truyện vẫn cần một ‘xung đột’, một ‘mâu thuẫn’ đủ mạnh để xây dựng những tình huống kịch tính và mang lại cảm xúc mạnh. ‘Tài năng – bình thường’ có lẽ chỉ là xung đột nhỏ ở xã hội thực, tuy nhiên khi đưa vào thế giới giả tưởng, khi sức mạnh và năng lực bẩm sinh được coi trọng, đủ làm thay đổi sự phân phối tài nguyên của thế giới thì ‘tài năng – bình thường’ không còn là xung đột nhỏ nữa. Chắc chắn nếu là fan của thể loại này, ai cũng sẽ thấy ngán ngẩm với việc gặp quá nhiều motif ‘Tài năng – bình thường’ rồi, bởi vì đây thật sự là cách đặt vấn đề khá hay, nó chỉ tệ dần lên khi bị lập lại quá nhiều.

Ở các thể loại đã nêu ở trên, chúng ta mới chỉ thấy được một hoặc hai cách đặt vấn đề trong đó, tuy nhiên ở ngoài xã hội thì lại có muôn vàn những ‘xung đột’ và ‘mâu thuẫn’ chứa đựng bên trong. Một tác phẩm càng hấp dẫn, càng cuốn hút thì ngoài cách đặt vấn đề trọng tâm cho ý tưởng, chúng ta cần phải lồng ghép nhiều vấn đề khác đan xen vào để câu chuyện trở nên phong phú hơn về mặt nội dung. Như One Piece, cách đặt vấn đề hay xung đột nền tảng xuyên suốt câu chuyện là “tự do và luật lệ”, trong đó “hải tặc và hải quân” là đại diện của mỗi bên ‘chính quyền – tự trị’, ở đây lại càng phong phú hơn khi thêm vào kẻ thứ ba ‘cách mạng’ vào. Như vậy nền tảng của câu chuyện sẽ trở thành ‘tự do – luật lệ – cải cách’, một vấn đề hay là sự xung đột chắc chắn sẽ diễn ra mà không cần phải có thêm sự tác động nào, mà vấn đề được đặt ra ở đây bản thân nó đã là một mâu thuẫn không thể phá giải.

Đấy, tùy vào cách đặt vấn đề, tùy vào cách ta khai thác những mâu thuẫn tồn tại trong xã hội, ta sẽ xây dựng được một nền tảng vững chắc cho câu chuyện của mình.

Thuấn DC.